Ciekawostki - #4

Zespół świąt kończących rok, włącznie z Sylwestrem, w Szkocji nazywa się Hogmanay. Jadąc do Szkocji pod koniec roku zamiast New Year's Festive czy New Year's Eve Party zobaczysz plakaty zapraszające właśnie na Hogmanay. Tradycja tej nazwy i samej zabawy wywodzi się jeszcze z obyczaju celtyckiego.

Ponieważ to ludzie bardzo imprezowi i lubiący huczną zabawę, to wymyślili sobie, że warto byłoby mieć wolne 2. stycznia, bo pierwszego można nie być jeszcze w formie. W Szkocji drugi stycznia jest zawsze dniem wolnym od pracy i jest to jedyny kraj Królestwa z taką regulacją. Warto w ogóle wspomnieć, że różne kraje Królestwa mają nieznacznie różniące się kalendarze dni wolnych. No dobra, ale czemu o tym piszę? Musi być gdzieś jakiś smaczek i tym smaczkiem jest data obchodzenia drugiego stycznia. Nie, to nie takie proste. Święto państwowe "drugiego stycznia" zakańczające Hogmanay w nadchodzącym roku odbędzie się... czwartego (sic!) stycznia. W niektórych latach odbywa się natomiast trzeciego stycznia, natomiast zazwyczaj drugiego.

Praktyczni Szkoci sobie wymyślili, że skoro drugiego stycznia jest już wolne, to gdyby drugi był w niedzielę, to byliby stratni. Zasada mówi, że pierwszy i drugi stycznia muszą być "oddane" w najbliższym dniu roboczym, jeżeli którykolwiek z nich wypadł w weekend. W rezultacie jeśli Sylwester wypada w piątek, to sobota i niedziela są ustawowo wolne, pierwszy stycznia wypada trzeciego (sic!) a drugi stycznia czwartego.

Ciekawostki - #3

Gdy przyjechałem pierwszy raz do Wielkiej Brytanii zaniemówiłem przechodząc koło stacji benzynowej. Wiedziałem, że ogólnie zarabia się więcej, więc płaci się drożej, ale wartość ok. 120 za jednostkę benzyny bezołowiowej mnie przytłoczyła.

Okazuje się, że to nie jest cena za kilka galonów (jak przypuszczałem), ale z niewiadomej przyczyny Brytyjczycy podają ceny paliw w jednostce ppl, czyli pensów za litr. W przeliczeniu na złotówki litr bezołowiowej kosztuje dziś 6 zł 27 gr.

Ceny energii

Nie planowałem dziś nic pisać, aczkolwiek list od gazownio-prądowni mnie totalnie zaskoczył, nawet poruszył. Scottish Gas, czyli firma która sprzedaje prąd i gaz, po upływie 12 miesięcy przesyła prognozę na kolejny rok proponując, która z taryf jest najkorzystniejsza przy takim zużyciu. Prognoza, którą otrzymałem parę dni temu mnie powaliła. Nie tylko z powodu kwoty, ale przede wszystkim świadomości jakie są realia w Polsce. Mieszkanie o metrażu 35 metrów kwadratowych, zawsze ciepło i łączna kwota opłat za gaz i prąd to ... 371 funty rocznie, czyli 2114 złotych w skali roku lub ... 176 zł miesięcznie. Przyłóż to do faktu, że średnia miesięczna pensja w Edynburgu to 9000 zł na rękę.

Zimny łokieć

O niedyskretnych pytaniach

Mały szok kulturowy wynika z tego, że w Polsce nie mówi się o pieniądzach; w zasadzie pytanie "ile zarabiasz?" jest równie niedyskretne od kolegi jak i przyszłego pracodawcy. Tutaj jest inaczej.

Szukając pracy czy nowego mieszkania dość szybko zapytają cię o zarobki. To nie jest żadną tajemnicą i firma po prostu nie może ci zabronić rozmów na ten temat. Podobnie zresztą jak w Polsce, tyle że wiele polskich korporacji lubuje się w tworzeniu aury "tajemniczości" pensji. Po pierwsze: Polacy są zawistni, co może rodzić trudne relacje w biurze, po drugie: gdy ktoś się dowie, że zarabia najmniej w dziale, dość szybko przyjdzie po podwyżkę. Tutaj pytanie o zarobki od wynajmującego, bądź przyszłej firmy jest bardzo na miejscu.

Wynajmujący chce się upewnić, czy będzie cię stać na dane mieszkanie. Firmy chcą wiedzieć, ile obecnie zarabiasz aby ocenić ile mogą tobie zaproponować. W pracy umysłowej obowiązuje tu niepisana zasada, że nowy pracodawca daje więcej, niż stary. Z drugiej strony pracodawca porównując zarobki kandydata do mediany w danym mieście może określić niejako poziom pracownika w kontekście swojej firmy. Jeśli Smith w swojej pierwszej pracy jako programista, w np. Edynburgu, dostał 30 tysięcy rocznie, to musi być niebywale dobry. Co gorsza, potem podczas interview pada drugie i trudniejsze taktycznie pytanie: ile chciałbyś u nas zarabiać?

Tymczasem w Edynburgu...

Jak zrobić whisky z wody?

Obejrzałem dziś odcinek filmu z serii "Look around you" (ang. rozejrzyj się), który jest popularnonaukowym cyklem BBC z okolic lat '70 mówiącym o ciekawym świecie przyrody i nauki. A przynajmniej tak myślałem, dopóki Wikipedia nie wyprowadziła mnie z błędu. Film jest tutaj.

Opony na wynos i w dowozie

Wychodze przed biuro, a tam auto kolegi bez koła. Okazało się, że w Edynburgu mamy taką pomysłową firmę do której możesz zadzwonić i podać jakie masz auto, gdzie pracujesz a oni - gdy będziesz w pracy - przyjadą z zestawem nowych opon do twojego auta i wymienią je na miejscu

e-Bóg

Szkoci, jako ekstremalnie pragmatyczny naród, potrafi znaleźć rozwiązania najtrudniejszych problemów. Dziś : e-Bóg.

Masz potrzebę modlitwy, a musisz pędzić do pracy? Nie ma sprawy! Kościół episkopalny w Edynburgu, w dzielnicy Canonmills, ma świetną ofertę. Piszesz SMSa z intencją swojej modlitwy, a oni zrobią resztę za Ciebie. Ciekawe, czy bitcoinami można dawać na tacę.

Szkot na obczyźnie też jest Twoim przyjacielem

Wakacje w Londynie. W hostelu gdzieś dobiega mnie silnie szkocki akcent. Coś między Glasgow a Edynburgiem, musi być "nasiejszy". Nazajutrz spotykamy się w kuchni hostelowej, gdzie nieznajomy wita mnie "awright buddy?". Od słowa do słowa, okazuje się że nieznajomy to Jordan, Szkot mieszkający obecnie w Londynie. Rozmowa się rozkręca i okazuje się, że Jordan nie tylko się urodził w Edynburgu, ale w dodatku na tej samej dzielnicy, gdzie mieszkam. Jest nuta porozumienia. Przyjaznośc Szkotów nie ma granic. Zupełnie serio, są to ludzie bardzo skorzy do rozmów i interakcji, jeśli tylko rozmówca umie podołać ich akcentowi. Może dlatego tak chętnie podejmują rozmowę, bo niewielu ją odwzajemnia?

W rozmowie pyta, co już udało się tutaj zobaczyć i jakie są ogólne wrażenia, więc wspominam że cały wczorajszy dzień minął pod znakiem Camden Town. To ogromne londyńskie targowisko, gdzie można kupić wszystko od galanterii skórzanej poprzez hiszpańską Paellę przygotowywaną na miejscu kończąc na produktach New Age. To ostatnie określenie wywołało sporo zamieszania. Jordan wspomniał, że on wie, że tutaj można kupić zioła New Age, nawet więcej: on niebawem jedzie do domu rodzinnego i chce mamie przywieźć trochę środka "na dobry sen". Historia się rozkręca, bo okazuje się że Jordan jest działaczem społecznym typu streetwalker, pracuje na ulicy z uzależnionymi. Wspomniał, że jego mama przez całe jego dzieciństwo mówiła "Trzymaj się z dala od narkotyków!", a ostatnio gdy do niej przyjechał to paliła marihuanę. Na dobry sen.

Historia robi się coraz śmieszniejsza. Facet z Edynburga poznany w Londynie, który wyciąga ludzi z narkomanii, ma mamę palącą trawę do snu i niebawem jedzie na Camden Town po "zioła". Pytam, czy te zioła są skuteczne. Mówi, że są świetne, że śpi się po nich szybko i głęboko. Jakoże zależałoby mi mieć coś takiego u siebie w domu - jeżeli to jest legalne i ogólnodostępne - więc podpytuję o detale. Jordan, z racji że oboje jesteśmy ze Szkocji, traktuje mnie jak przyjaciela i proponuje że mi wieczorem przyniesie trochę "na próbę". Po czym szybko dodaje: "A próbowałeś kiedyś kwasu? [LSD] Bo wiesz, na początku możesz mieć trochę halucynacji i wrażenia jak po kwasie". Takie tam.. ziołolecznictwo po szkocku. Każdy Szkot, nawet na obczyźnie, podzieli się z Tobą najlepszym, czym ma

O języku galickim

Język galicki jest wciąż kultywowany w Szkocji. Ba, są nawet szkoły galickie dla dzieci.

Próbowałem dziś wytłumaczyć znajomym to, że Grzegorz to Grześ, czyli że stosujemy zdrobnienia pokazujące jakąś formę zażyłości/spoufalenia wobec drugiej osoby. Zupełnie nie zdając sobie sprawę, że dla Szkota taka nowinka językowa może być osobliwa wywołałem niemałe zdziwienie. Przy okazji dowiedziałem się, paru ciekawostek o imionach galickich. Poza tym że z racji na inną wymowę brzmienie imion jest kosmiczne (żeńskie imię Mhairi wymawia się Waa-ri), to dodatkowo stosuje się inną formę imienia gdy mówisz o kimś, a inną gdy do tego kogoś.

Różnica w mentalności w jednej historii

Minął ponad rok odkąd zacząłem pisać bloga. Z racji na to, że niegdysiejsze dziwne/ciekawe dziś staje się codziennością - samo uderzenie różnicy jest dużo słabsze. Od samego początku chcialem, aby mój blog koncentrował się na tym, czego nie znalazłem w sieci wyjeżdżając do Szkocji - na różnicach kulturowych. Po roku myślę, że pewne rzeczy widać mocniej i tym samym można je opisać zwięźlej.

Najprostszy przykład tego, co różni Polaków i Szkotów niech zilustruje taki przykład: Polak i Szkot jadą dwoma samochodami. Każdy z nich wpada autem w dziurę, przez co uszkadza oponę i felgę. Niestety, np. w Edynburgu, ulice są równie dziurawe jak gdziekolwiek w Polsce, lecz ludzie jakby tego nie zauważają. Wracając do historii, mamy dwóch ludzi, każdy z uszkodzonym kołem przez dziurę w jezdni. Tu zaczyna się różnica.

Polak wyskakuje z auta, zaczyna się awanturować, rzucać obelgami. Szuka winnych, na pewno tych z magistratu, którzy ciągle nic nie robią a podatki biorą; na pewno tych którzy powinni dawno tą dziurę naprawić. W zasadzie wszyscy są współwinni. Polak szybko dzwoni do swojego szefa, że nie dojedzie na czas do pracy, na co szef wylewa na niego całą swą niechęć mówiąc, że definitywnie wpłynie to na jego ocenę i że spóźnianie nie jest tolerowane (zupełnie, jakby ten komu się to przydarzyło, zrobił to umyślnie). Kluczem jest szukanie winnego. Polacy notorycznie szukają winnych, natomiast niezbyt interesuje ich jak naprawić obecną sytuację -niezależnie kto jej zawinił.

Szkot wpadł autem w dziurę. Zaklnie sobie "o cholera", ale nie więcej, bo tutejsze obyczaje wskazują, że nie należy okazywać emocji skrajnych; wyrzucanie z siebie przekleństw jest bardzo źle wdziane i jest rozumiane jako brak kontroli nad sobą. Zimnokrwisty Szkot zostawi swoje auto na środku drogi, bo przecież tam się zepsuło a następnie zadzwoni do szefa, który - wiedząc że przecież to nie pracownika wina - powie "awright, no worries". Dlaczego miałby powiedzieć co innego, skoro biedaczysko stoi pośrodku niczego i przez 2 dni będzie bez auta? Szkot nieśpiesznie zadzwoni po autopomoc i spóźniony o 2 godziny dojedzie do pracy, na co szef przywita go "dobrze, że nic ci się nie stało". Później, zamiast szukać winnych, Szkot napisze pismo do departamentu infrastruktury, dzięki czemu władze nieśpiesznie naprawią tą dziurę i kolejny nieszczęśnik nie zostanie bez auta na parę dni.

Kluczem tej historii jest to, na czym koncentrują się siły każdego z bohaterów (szukanie winnego a zapobieganie kolejnemu wypadkowi) i wzajemny szacunek wobec siebie. Nie chcę nikogo idealizować ani demonizować, ale tak jak Szkoci od nas mogą się nauczyć ogromnej przedsiębiorczości i zaradności, tak Polacy od Szkotów tego, że drugi człowiek, nawet jeśli przez jego zawinienie spóźniłeś się 2 godziny do pracy, też jest człowiekiem i należy mu się szacunek. Po prostu i bez "ale".

Zima po edynbursku

Szkoci mają pełno własnych słówek. Uwielbiam określanie pogody słowem "dreich". Można nie znać języków germańskich, ale wydźwięk tego słowa jest na tyle mocny, że wiadomo o jaką pogodę chodzi. "Dreich weather" to domena prawie całego roku w Szkocji. Szczególnie cięzko jest zimą, gdy co chwilę pojawiają się mgły, leje prawie codziennie a dodatkowo wiatr śmiga aż trudno ustać na nogach. Pomimo zgryźliwych uwag, że Szkocja ma cztery pory roku: trzy rodzaje jesieni i wiosnę, zdarzają się niespodzianki. Śnieg rzekomo tutaj w ogóle nie pada. Po pierwsze, Edynburg leży w mikroklimacie (zatoka osłonięta górami), więc temperatury są raczej wysokie przy bardzo dużej wilgotności. Po drugie: znajomy Szkot powiedział, że "lepiej aby nie śnieżyło". Ukształtowanie terenu miasta, tj. że lezy ono na stu pagórkach, powoduje że jazda samochodem gdy złapie oblodzenie jest koszmarem. Tutejsi kierowcy niezbyt dają sobie radę z takimi warunkami.

Mimo wszystko zdarzają się niespodzianki takie, jak parę dni temu: najpierw śnieżyca (oczywiście musiałem akurat być na mieście), a potem dzięki niskiem temperaturze, utrzymujący się około 12. godzin śnieg. Wyszło bajecznie!

Elektroniczne tablice na przystankach

Na wielu przystankach w Edynburgu znajdują się tablice wyświetlające czas przyjazdu autobusu (na zdjęciu: po lewej od wiaty). Prognoza z wyświetlacza elektronicznego jest obliczana na podstawie realnego położenia autobusu, czyli się sprawdzi. Jak kiedyś pisałem, czasy podane na rozkładach drukowanych są raczej inspiracją dla kierowców; nie należy się spodziewać że autobus przyjedzie dokładnie o tej porze.

Dawno temu czekałem na mało uczęszczanym przystanku oczekując, że autobus przyjedzie zgodnie z rozkładem. Gdy się nie doczekałem, sprawdziłem rozkład online i okazało się, że nijak nie pokrywa się z tym co wydrukowano na przystanku. Napisałem do operatora linii, a oni odpisali, że ... tak; wiedzą o tym.

Nad przystankami z tablicami elektronicznymi sterczą anteny. Powyżej: zdjęcie z przystanku okolic Dalry, gdzie podczas sobotniej imprezy ktoś przedłużył antenę pachołkami zabranymi z pobliskiej budowy.